De LimburgCollectie uitgelicht #28: Historische Kring Horst & Museum de Kantfabriek

De LimburgCollectie is de spiegel van de Limburgse samenleving, vastgelegd in collecties van musea, archieven, bibliotheken en verenigingen. Het is een rijke, veelomvattende verzameling van publicaties in of over Limburg en objecten die de geschiedenis van Limburg in zich dragen. Denk aan boeken en oude drukken, kaarten, grafiek, reisverslagen van Jezuïeten, maar ook aan kunstobjecten, artefacten en archiefstukken. Als samenwerkende organisaties willen wij deze LimburgCollectie behouden voor de toekomst, (digitaal) toegankelijk maken, bekendheid geven en op een aansprekende manier laten beleven door een zo breed mogelijk publiek.

Wat is er allemaal te vinden in de #LimburgCollectie? Om dat te laten zien zullen we iedere maand een bijzonder stuk delen uit een van de collecties van de deelnemers en partners. Deze maand uitgelicht Historische Kring Horst en Museum de Kantfabriek. Zij vertellen over de collecties, het museum en een bijzonder object: het jacquardpatroon.

Historische Kring Horst

De Historische Kring Horst houdt de historie van Horst en de regio levend voor inwoners en geïnteresseerden. Voortgekomen uit de voormalige Stichting de Oudheidkamer is de Historische Kring nu onderdeel van Museum de Kantfabriek in Horst. De collectie van Stichting de Oudheidkamer is integraal overgenomen door Museum de Kantfabriek.

De Historische Kring beheert een historische bibliotheek, gericht op de regio Noord-Limburg, waarvan de inventaris ook digitaal te vinden is op het Limburgs ErfgoedNet. Daarnaast hebben we een grote collectie historische en archeologische voorwerpen, foto’s, multimedia, plaatselijke huis- aan huisbladen en bidprentjes over de historie van de regio. Bijzonder zijn de schilderijen en andere voorwerpen van de familie Wittenhorst, die lang op het Kasteel Huijs Ter Horst hebben gewoond.

Museum de Kantfabriek

Museum de Kantfabriek is gevestigd in de voormalige Zuid-Nederlandse Kantfabriek. Zij werd gebouwd in 1928 en is nu een Rijksmonument. In 2006 is het sfeervolle pand omgebouwd tot museum en in juni 2009 is het nieuwe museum officieel geopend. De kantklosmachines staat klaar voor gebruik..

Wanneer u het museum binnen komt, wandelt u letterlijk de geschiedenis in. U waant zich in de textielindustrie van de vorige eeuw. Ratelende machines in een monumentale fabriek die de sfeer van de jaren dertig ademt. Museum de Kantfabriek laat zien hoe textielnijverheid ooit de basis was voor de economische bloei in de regio Noord-Limburg. Op de arme grond werden voor de bemesting schapen gehouden. De wol werd gesponnen en in de winter tot doek geweven. Later verbouwden de boeren ook vlas dat ze zelf verwerkten tot linnen. Het aantal thuisweverijen was groot. Zo ontstond een kennisgebied voor textielnijverheid en textielindustrie waarvan we nog altijd de sporen terugvinden.

Een bijzonder object

Het object dat u ziet op deze foto’s is een jacquardpatroon. De kantklosmachines in ons museum werken met deze patronen om verschillende soorten kant te maken. We hebben dan ook vele jacquardpatronen in onze collectie. Behalve de oude patronen in onze collectie, ontwerpen we nu ook zelf nieuwe patronen.

Het patroon staat op ponsbalken. Dat zijn de kleine stroken karton met gaten. De gaten in de ponsbalk geven het patroon aan. De ponsbalken zijn aan elkaar geknoopt, zodat een doorlopend patroon ontstaat. Elke keer gaat een ponsbalk in de machine en maakt de machine aan de hand van het patroon een stukje kant. Dan wordt de volgende ponsbalk gebruikt. Dit proces herhaalt zich steeds, zodat lange stroken kant geproduceerd worden.

Een nieuw ontwerp werd vroeger met de hand gemaakt; tegenwoordig kan dat met een computer. Eerst werd het patroon op papier uitgetekend. Dat is precisiewerk, want een foutje zorgt ervoor dat het kant geen mooi gelijkmatig patroon heeft. Als het patroon helemaal klopt, wordt elke balk handmatig vanaf het patroon geponst. De balkjes worden aan elkaar geknoopt en dan kan het patroon in een kantklosmachine gebruikt worden.

In het museum kunt u enkele bewaard gebleven kantklosmachines in werking zien. U ruikt de smeerolie en u hoort en voelt het dreunen van de machines. Onder uw ogen vormt zich – op basis van het jacquardpatroon- het kant, door een samenspel van machine, klosjes en naalden in een hoog tempo en met een ingenieuze logica. Effectieve, mechanische magie bedacht door de mens in een tijdperk zonder ondersteuning van hightech snufjes en slimme apps!